Noworodek poznaje świat przede wszystkim poprzez kontakt ze skórą – reaguje na ciepło i zimno oraz na dotyk. Po upływie 11-12 miesiąca życia prawie 80% dzieci widzi już podobnie jak osoby dorosłe. Zanim jednak to nastąpi rozwój funkcji widzenia dziecka przechodzi następujące etapy:

• w pierwszym miesiącu życia noworodek zaczyna reagować na światło – odwraca główkę w jego kierunku
• mniej więcej w szóstym tygodniu spostrzega przedmioty, które ustawione są na wprost jego oczu, natomiast pod koniec drugiego miesiąca życia zaczyna wodzić za nimi oczyma w niewielkim zakresie, a pod koniec trzeciego miesiąca niemal już w pełnym zakresie; w okresie trzech miesięcy od narodzin dziecka u zdrowego noworodka mogą pojawiać się okresowo zmienne zaburzenia równoległego ustawienia oczu
• w okresie około 6-8 tygodnia życia dziecko zaczyna poznawać rodziców i inne bliskie osoby poprzez nawiązywanie z nimi kontaktu wzrokowego, reaguje na ich widok uśmiechając się lub machając rączkami
• od trzeciego miesiąca życia zdrowe niemowlę uwidacznia dokonywanie wyboru tj. na co chce patrzeć – interesuje się przede wszystkich prostymi biało – czarnymi figurami geometrycznymi, przedmiotami, które się poruszają, twarzami otaczających je osób
• w tym samym okresie zaczyna również przypatrywać się swoim rączkom i ich ruchowi
• od 3-6 miesiąca życia niemowlę zaczyna wyciągać rączki w kierunku wiszących przedmiotów i je chwytać
• około szóstego miesiąca dziecko odróżnia osoby znane od nieznanych, od siódmego do dziewiątego miesiąca wykazuje nieufność w stosunku do osób obcych
• od 7-10 miesiąca życia niemowlę zaczyna się interesować kolorowymi obrazkami i dostrzegać bardzo małe przedmioty
• w okresie od dziesiątego do dwunastego miesiąca niemowlę dokładnie zna twarze otaczających je osób i potrafi odróżniać ich emocje tj. radość, smutek, złość i strach

Słuch jest rozwinięty u noworodka już w chwili przyjścia na świat, świadczy o tym pojawienie się w odpowiedzi na głośny bodziec dźwiękowy jednej albo kilku z poniżej wymienionych reakcji:

• zamknięcie lub zaciśnięcie powiek (tzw. odruch uszno – powiekowy)
• odruch Moro (tzw. odruch strachu i obejmowania)
• przerwanie ssania
• odwracanie główki i kierowanie oczu w kierunku źródła dźwięku
• pogłębianie oddechu i budzenie się z płytkiego snu

W okresie od 4 do 6 miesiąca życia dziecko reaguje na głos najbliższych, pomiędzy 7 a 10 miesiącem powinno odpowiadać także na bodźce akustyczne – nawoływanie, a nawet ciche szmery, odwracając głowę lub patrząc w kierunku źródła dźwięku. Podobną reakcję wywołują również wprawiane w ruch grzechotki, uderzanie szklanki łyżeczką.

Po ukończeniu 10 miesiąca życia dziecko powinno zacząć reagować na ciche wołanie po imieniu.

Pamiętaj!

Jeżeli odnosisz wrażenie, że Twoje dziecko źle słyszy, jak najszybciej skontaktuj się z lekarzem. W przypadku wątpliwości skieruje on dziecko do laryngologa, który zadecyduje o potrzebie wykonania specjalistycznego badania słuchu!

W początkowym okresie swojego życia niemowlę uczy się posługiwania aparatem mowy. Etapy jej rozwoju przedstawiają się następująco:

W pierwszym roku życia dziecka jego podstawowymi formami wypowiedzi są: krzyk i płacz. W okresie tym zaczynają pojawiać się kolejno:

• głużenie czyli gruchanie – np. gli, tli, kli, gla, bli, ebw – w okresie od drugiego do trzeciego miesiąca życia
• gaworzenie – polega na wymawianiu zespołów sylab niemających jeszcze określonego znaczenia m. in. ma-ma, ba-ba, ta-ta, la-la, da-da – od szóstego do dwunastego miesiąca życia
• echolalia – faza naśladowania i powtarzania dźwięków – od około dziewiątego miesiąca życia
• powtarzanie pierwszych słów ze zrozumieniem- pod koniec pierwszego roku życia

W drugim roku życia dziecko przechodzi tzw. okres wyrazu:

• dziecko opanowało już samogłoski: o, u, a, e, y i wymawia większość spółgłosek: p, b, m, t, d, n, l, k, ś, ć, dź,
• zaczyna wypowiadać pojedyncze wyrazy, wyrazy – zdania czy pseudozdania
• charakterystyczne dla tego okresu jest wymawianie tylko pierwszej sylaby lub końcówki wyrazu, np.: ne – nie, da – daj

W trzecim roku życia dziecko z kolei przechodzi okres tzw. zdania:

• dziecko zaczyna używać pozostałych głosek,
• zasób słów dziecka sięga od 800 do 1500 wyrazów i obejmuje różne części mowy
• widoczny jest ogromny postęp w rozwoju mowy, pośród form wypowiedzi dominują wypowiedzenia dwuczłonowe, zdania z podmiotem i orzeczeniem, zdania pytające, oznajmujące, rozkazujące i wykrzyknikowe
• brzmienie wielu znaków nie jest jeszcze prawidłowe, ale nie powinno budzić to niepokoju rodziców

Częste rozmowy, opowiadanie i czytanie bajek wzbogacają słownictwo dziecka, doskonalą proces myślenia i uczą prawidłowych zasad gramatycznych!!!

Zarówno mocz noworodków, jak i młodych niemowląt jest bardzo jasny i początkowo prawie nie pachnie. Wydalany jest bez kontroli ze strony dziecka, często kilkanaście do 30 razy dziennie (tylko w pierwszych 2 dniach życia nieco rzadziej- 2 – 6 razy na dobę). Częstotliwość oddawania moczu zmniejsza się z upływem czasu – do około 15 razy w drugim półroczu i około 10 w drugim roku życia. Jest to jednak trudne do zauważenia z uwagi na noszenie pieluszek przez dzieci.

Dzieci w wieku przedszkolnym oddają mocz już tylko od 6 do 8 razy dziennie i z reguły za każdym razem zgłaszają tę potrzebę. Wszystkie zdrowe dzieci do 4 roku życia, a najdalej do 5 powinny przestać się moczyć bezwiednie zarówno w ciągu dnia, jak i w nocy.

W czasie kąpieli lub przewijania malucha można niekiedy zaobserwować oddawanie moczu – strumień powinien być silny i ciągły.

Z upływem czasu mocz nabiera bardziej intensywnego zapachu oraz charakterystycznej, słomkowej barwy. Kolor moczu będzie bardziej intensywny (a ilość moczu mniejsza), kiedy dziecko wypije mniej płynów albo się mocno spoci. Podobnie może wyglądać mocz w czasie gorączki.

W ciągu pierwszych miesięcy i lat życia wygląd i sposób oddawania stolców zmienia się znacznie. Jest to wyrazem dojrzewania przewodu pokarmowego dzieci oraz skutek zmian w sposobie żywienia i składzie podawanych pokarmów.

Pierwszy stolec, nazywany smółką, noworodki oddają w ciągu 30 dni po urodzeniu, a w 90% w ciągu pierwszej doby.

Informację o oddaniu smółki należy odnotować w książeczce zdrowia dziecka. W ciągu pierwszych kilku dni po oddaniu smółki stolce mają zieloną barwę i luźną konsystencję.

Niemowlęta, które karmione są wyłącznie piersią mają stolce o żółtym lub żółtawym kolorze, konsystencji papki oraz charakterystycznym, czasem lekko kwaśnym zapachu. Zwykle maluchy wydalają je bez zbędnego wysiłku, z różną częstotliwością, a niekiedy razem z różną ilością gazów.

Konsystencja stolców, ich wygląd oraz częstotliwość wydalania zmienia się po wprowadzeniu do diety posiłków uzupełniających. Wprowadzenie do diety mleka modyfikowanego powoduje, że są one gęstsze, niekiedy uformowane i spoiste, a dziecko wydala je ze znacznym wysiłkiem.

Jarzyny, owoce i soki sprawiają, iż stolec staje się ciemniejszy i mniej spoisty. Natomiast po wprowadzeniu do diety mięsa pojawia się charakterystyczny zapach.

W mieszkaniu/domu należy utrzymywać taką temperaturę, żeby lekko ubranemu dziecku nie było ani za gorąco ani za zimno. Dla noworodka optymalna temperatura to zwykle około 20-21ºC, przy czym wahania nie powinny przekraczać 1-2ºC. To zalecenie najłatwiej jest stosować w miesiącach chłodnych, kiedy można regulować ogrzewanie.

Staraj się nie kłaść dziecka blisko grzejnika lub promiennika!

W miesiącach gorących należy osłaniać pomieszczenie, w którym przebywa niemowlę, przed silnym słońcem i regularnie je wietrzyć. Nie zaleca się stosowania klimatyzatorów, ponieważ wydmuchiwany strumień zimnego powietrza powoduje duże lokalne wahania temperatury. Znacznie bezpieczniej jest otworzyć drzwi, tak żeby chłodne powietrze mogło powoli przechodzić z innych pomieszczeń.

Spacery, a także pierwsze zabawy na świeżym powietrzu są ważnym elementem pielęgnacji dzieci. Wpływają korzystnie zarówno na niemowlęta, jak i na starsze dzieci.

Już od pierwszych tygodni życia przebywaj z dzieckiem codziennie na świeżym powietrzu!

Jeśli na pierwsze spacery z noworodkiem wychodzisz w chłodnej porze roku, wydłużaj je stopniowo!

Teoretycznie nie ma przeszkód, aby wyjść na spacer już w 1 tygodniu życia niemowlęcia, jeśli pozwalają na to warunki klimatyczne i jego stan zdrowia.

Pierwsze spacery w chłodnej porze roku powinny być jednak krótkie tj. od 10 do 15 minut. Można je poprzedzić 1-2 dniami aklimatyzacji w pomieszczeniu. Trzeba ubrać dziecko tak jak na spacer, następnie otworzyć okno na kilkanaście minut. Czynność tą można powtórzyć kilka razy w ciągu dnia.

Pamiętaj!

Przy temperaturach powyżej zera możesz wychodzić z dzieckiem na spacer nawet kilka razy dziennie, a w mroźne dni 1-2 razy!

Zawsze chroń dziecko przed nadmiernym i silnym nasłonecznieniem tj.:

• chowaj je w cieniu, w godzinach od 11:00 do 15:00, jeśli jest to możliwe zakrywaj skórę ubraniem – lekka bawełniana koszulka, czapka z daszkiem lub kapelusz
• kiedy dziecko skończy 6 miesiąc życia smaruj je odpowiednimi kosmetykami z filtrem przeciwsłonecznym. Podczas zabaw w basenie lub innych akwenach smaruj dziecko kremem z filtrem po każdym wyjściu z wody – żaden preparat nie jest całkowicie wodoodporny.

Żółtaczką nazywa się objaw polegający na żółtawym zabarwieniu skóry, błon śluzowych i białkówki oka. U większości noworodków stężenie żółtego barwnika tj. bilirubiny we krwi zwiększa się od drugiego do trzeciego dnia po urodzeniu, a u 30% z nich widoczna jest nawet wyraźna żółtaczka zwana fizjologiczną.

Żółtaczka fizjologiczna u noworodków urodzonych o czasie:

• rozpoczyna się nie wcześniej niż w drugiej do trzeciej dobie życia
• ustępuje samoistnie, zwykle do 10 dnia życia
• stężenie bilirubiny nie przekracza górnej granicy normy dla wieku dziecka.

Zgłoś się do lekarza, jeśli po opuszczeniu szpitala zaobserwujesz u swojego malucha:

• pojawienie się żółtaczki lub jej nasilenie się
• zmianę koloru skóry z żółto-pomarańczowego na żółto-oliwkowy
• szarobiałe stolce lub bardzo ciemy, żółto-brązowy kolor moczu
• wyraźne zaburzenia zachowania dziecka (brak aktywności, drgawki, dziwne ruchy, wiotkość mięśni lub piskliwy, głosny krzyk).

Żółtaczka pojawia się również na skutek karmienia piersią. Mleko matki zawiera substancje hamujące wychwyt bilirubiny z krwi dziecka i jej wydalanie.

Zwykle ujawnia się po ukończenie od 3 do 4 doby życia i może trwać nawet przez kilka tygodni. Nie towarzyszą jej inne objawy chorobowe.

Zdrowy sen jest warunkiem prawidłowego rozwoju dziecka. W miarę wzrastania potrzebuje ono coraz mniej snu w ciągu doby:

• noworodek śpi od około 16 do 18 godzin
• 6-miesięczne niemowlę około 14 godzin
• dziecko około 16 miesiąca życia około 8 godzin na dobę.

Różnice w potrzebie snu między poszczególnymi dziećmi są jednak dość duże – jedne chętnie kładą się spać, a inne śpią znacznie mniej niż wskazuje na to przeciętna. Kiedy dziecko ukończy już 4 rok życia w większości nie potrzebuje snu w ciągu dnia.

Pamiętaj!

Nie układaj swojego malucha do snu w pozycji na brzuchu!

Zaobserwowano, iż ta pozycja podczas snu niemowlęcia zwiększa ryzyko SIDS (Zespół Nagłej Śmierci Łóżeczkowej). Oczywiście w ciągu dnia możesz kłaść dziecko w ten sposób, co stymuluje do ćwiczenia mięśni, musisz je jednak stale obserwować.